មូលដ្ឋានគ្រឹះសេដ្ឋកិច្ចក្នុងវិស័យអប់រំ

មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសេដ្ឋកិច្ចក្នុងវិស័យអប់រំ

   I.        សញ្ញាណទូទៅនៃសេដ្ឋកិច្ច និយមន័យសេដ្ឋកិច្ច​

      A.សញ្ញាណទូទៅ

ទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្ស និងធម្មជាតិ ឬមនុស្សនិងមនុស្សឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញពីការវិវឌ្ឍន៍ទៅមុខឥតឈប់ឈរនៃសេដ្ឋកិច្ច។តម្រូវការរបស់ក្រុមគ្រួសារ សហគមន៍ និងសង្គមនីមួយៗដើម្បីធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវជីវភាពរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីថ្លៃថ្នូ ភាពសុខដុមរម្យនា និងស៊ីវិស័យអាស្រ័យដោយការរីកចម្រើននៃខឿនសេដ្ឋកិច្ច ហើយមនុស្សរស់នៅក្នុងសង្គមត្រូវការការអប់រំដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង យល់ដឹងពីវប្បធម៌ប្រពៃណី វិទ្យាសាស្រ្តបច្ចេកទេស បទពិសោធន៍ និងច្បាប់សង្គមគឺជាបាតុភូតមួយនៃដំណើរវិវឌ្ឍន៍ទៅមុខនៃសេដ្ឋកិច្ច។

មានសំណួរមួយតែងត្រូវបានគេចោទសួរថាៈ តើសង្គមមួយបានប្រើប្រាស់ធនធានដ៏កម្ររបស់ខ្លួនតាមរបៀបណា?

សេដ្ឋកិច្ចមានតួនាទីសិក្សាបញ្ហាផលិតកម្ម និងសេវាកម្ម ចរាចរណ៍ទំនិញ ថ្លៃទំនិញ ថ្លៃអតិផរណា ភាពគ្មានការងារធ្វើ ភាពខុសគ្នារវាងទីផ្សារសង្គមកិច្ច​​និង​សង្គមនិយម សេដ្ឋកិច្ចទីផ្សា និងការបង្កើតឱ្យមានឱកាសការងារល្អប្រសើរ។

ការមើលឃើញពីបញ្ហាដែលកើតមាននៅលើទីផ្សារបែបនេះហើយ ទើបបានជាមានអ្នកសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យាមួយបានព្យាយាមបោះពុម្ភសៀវភៅវិទ្យាសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ចក្នុងគោលបំណងផ្សព្វផ្សាយទ្រឹស្ដី និងគំនិត និងការយល់ដឹងលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចឱ្យជ្រួតជ្រាបដល់មនុស្សគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ។ ជនជាតិអង់គ្លេសម្នាក់ឈ្មោះ អាដាមស្មីត(Adam Smith) នៅឆ្នាំ១៧៧៦ បានបោះពុម្ភសៀវភៅមួយក្បាលមានចំណងជើងថាៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវស្ដីពីធម្មជាតិ និងមូលហេតុកើតមានធនធានរបស់មនុស្ស ដែលអត្ថន័យសំខាន់នៅក្នុងសៀវភៅនោះចង់បង្ហាញ”ប្រព័ន្ធនៃថ្លៃ និងទីផ្សារអាចសម្រួលដល់អ្នកប្រើប្រាស់ និងអ្នកផ្គត់ផ្គង់បាន ដោយមិនចាំបាច់គ្រប់គ្រងដោយទីផ្សារផ្នែកកណ្ដាលនោះទេ’’។ សៀវភៅនេះបានបោះពុម្ភស្របពេលដែលមានការផ្ទុះឡើងនូវចលនាទាមទារសេរីភាពផ្នែកនយោបាយ និងការជិះជាន់កេងប្រវ័ញ្ចពីរបបសក្ដិភូមិអ៊ឺរ៉ុប ព្រមទាំងការទាមទារឱ្យមានស្ថេរភាពលើថ្លៃទំនិញ និងប្រាក់បៀវត្យផងដែរ។

    B. និយមន័យនៃសេដ្ឋកិច្ច

សេដ្ឋកិច្ចគឺជាការសិក្សារបៀបដែលបុគ្គល ក្រុមគ្រួសារ សង្គមចេះលៃលកប្រើប្រាស់នូវធនធានដែលមាននៅក្នុងការផលិតចេញជាផលិតផល និងបង្កើនសេវាកម្មផ្សេងៗដើម្បីបំពេញនូវសេចក្ដីត្រូវការឥតព្រំដែនរបស់មនុស្ស[1]

          អ្នកសេដ្ឋកិច្ចចំនួន៤នាក់បានឱ្យនិយមន័យ” សេដ្ឋកិច្ចខុសពីគ្នា”[2]

(១) ទ្រឹស្ដីភោគទ្រព្យៈ

លោកអាដាមស្មីតបានកំណត់និយម សេដ្ឋកិច្ចថាជាវិទ្យាសាស្រ្តរុករកពីលក្ខណៈធម្មជាតិ និងបុព្វហេតុនៃទ្រព្យសម្បតិ្តរបស់ជាតិ។

យោងតាមនិយមន័យនេះ

·         សេដ្ឋកិច្ចគឺជាវិទ្យាសាស្រ្តសិក្សាតែពីភោគទ្រព្យប៉ុណ្ណោះ

·         វាទាក់ទងនិងផលិតកម្ម ការចែកចាយ និងការប្រើប្រាស់

·         និយមន័យផ្ដោតលើភោគទ្រព្យនេះពាក់ព័ន្ធជាមួយបុព្វហេតុនៅពីក្រោយការបង្កើតភោគទ្រព្យហើយពិចារណាត្រឹមតែភោគទ្រព្យសម្ភារៈប៉ុណ្ណោះ។

ការរិះគន់ចំពោះនិយមន័យនេះ

·         ទ្រព្យសម្បត្តិគឺគ្មានប្រយោជន៏អ្វីឡើយដរាបណាវាមិនបំពេញសេចក្ដីត្រូវការរបស់មនុស្ស

·         និយមន័យនេះមិនសំខាន់សម្រាប់មនុស្ស និងសុខុមាលភាពនោះទេ

(២) និយមន័យសុខុមាលភាពៈ

នេះបើយោងតាម Alfred Marshall សេដ្ឋកិច្ចគឺជាការសិក្សារបស់មនុស្សនៅក្នុងជីវិតអាជីវកម្មសាមញ្ញរបស់ពួកគេ។វាពិនិត្យមើលពីរបៀបដែលមនុស្សទទួលបានប្រាក់ចំនួនដូចម្ដេច ហើយចំណាយទៅវិញដូចម្ដេច។ដូច្នេះហើយផ្នែកមួយនៃទ្រឹះស្ដីនេះបង្ហាញពីភោគទ្រព្យ​រីឯមួយជ្រុងទៀតបង្ហាញពីសុខុមាលភាពមនុស្សជាសំខាន់។

លក្ខណៈពិសេសនៃទ្រឹះស្ដីនេះគឺ

·         សេដ្ឋកិច្ចគឺជាការសិក្សាពីសកម្មភាពដែលពាក់ព័ន្ធនិងសុខុមាលភាពមនុស្សជាសម្ភារៈ

·         សេដ្ឋកិច្ចពាក់ព័ន្ធនិងការសិក្សាពីការធ្វើជំនួញធម្មតារបស់មនុស្ស។ការសិក្សារុករកពីរបៀបដែលមនុស្សម្នាក់ៗរកប្រាក់ចំណូលបាន និងចាយទៅវិញដូចម្ដេច

·         សេដ្ឋកិច្ចគឺជាការសិក្សាពីសកម្មភាពសង្គម និងបុគ្គលពាក់ព័ន្ធនឹងទិដ្ឋភាពនៃសុខុមាលភាពសម្ភារៈ។

·         Alfred Marshall ផ្ដោតធ្ងន់លើសុខុមាលភាពមនុស្សរីឯ Adam Smithផ្ដោតធ្ងន់លើភោគទ្រព្យ

(៣)និយមន័យកង្វះខាតៈ

យោងតាមទ្រឹះស្ដីរបស់ Robbins សេដ្ឋកិច្ចគឺជាវិទ្យាសាស្រ្តសិក្សាពីឥរិយាបថមនុស្សថាជាទំនាក់ទំនងរវាងមធ្យោបាយបញ្ចប់ និងកង្វះខាត វាមានន័យថាមានការប្រើប្រាស់ជាជម្រើស។

លក្ខណៈពិសេសនៃទ្រឹះស្ដី

·         តម្រូវការមនុស្សគ្មានដែនកំណត់

·         ការប្រើប្រាស់ធនធានដែលកម្រជំនួស

·         ការប្រើប្រាស់ដ៏មានប្រសិទ្ធភាពនូវធនធានដែលកម្រ

·         តម្រូវការបង្កើនប្រសិទ្ធភាព

(៤) និយមន័យតម្រង់ទិសកំណើន

លោក Paul. A. Samuelson ផ្ដល់និយមន័យនៃពាក្យសេដ្ឋកិច្ចថាជាការសិក្សាពីរបៀបដែលមនុស្ស និងសង្គមជ្រើសរើសប្រើ និងមិនប្រើលុយដើម្បីប្រើប្រាស់ធនធានផលិតកម្មដ៏កម្រ ដែលមានការប្រើប្រាស់ជំនួស ដើម្បីផលិតទំនិញផ្សេងៗគ្នាតាមពេលវេលា និងចែកចាយសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ក្នុងចំណោមមនុស្ស ឬសង្គមផ្សេងៗនៅពេលអនាគត់។វាវិភាគពីការតម្លៃ និងផលប្រយោជន៍ដែលធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវទំលាប់នៃការចែកចាយធនធាន។

ដែនកំណត់នៃសេដ្ឋកិច្ច( Scope of Economics )

វិធីសាស្រ្តបុរាណ (Traditional Approach)

·         សេដ្ឋកិច្ចគឺជាវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម ·         វាសិក្សាអំពីឥរិយាបថរបស់មនុស្សថាជាសុខុមាលភាពសង្គមប្រកបដោយហេតុផល ·         វាត្រូវបានគិតថាជាវិទ្យាសាស្រ្តនៃភោគទ្រព្យពាក់ព័ន្ធនិងសុខុមាលភាពសង្គម ·         ការរកប្រាក់ និងការចំណាយប្រាក់ចំណូលត្រូវបានគេគិតថាជាសកម្មភាពចុងបញ្ចប់នៃសេដ្ឋកិច្ច ·         ភោគទ្រព្យត្រូវបានគេគិតថាជាមធ្យោបាយឆ្ពោះទៅរកទីបញ្ចប់ ជាចុងបញ្ចប់នៃសុខុមាលភាពមនុស្ស

វិធីសាស្រ្តទំនើប (Modern Approach)

·         មនុស្សម្នាក់ៗទាំងអ្នកប្រើប្រាស់ ឬអ្នកផលិតអាចធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូលគោលដៅរបស់ខ្លួនគឺជាការសម្រេចចិត្តបែបសេដ្ឋកិច្ចមួយ ·         ដែនកំណត់នៃសេដ្ឋកិច្ចលាតសន្ធឹងក្នុងការវិភាគបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងការផ្ដល់អនុសាស្រ្តលើការវាស់ស្ទង់គោលនយោបាយនានា ·         ដូច្នេះហើយបញ្ហាសង្គមអាចត្រូវបានពន្យល់ដោយឧបករណ៏ទ្រឹស្ដីអរូបី ឬដោយវិធីសាស្រ្តពិសោធន៍ ·         ក្នុងការពិភាក្សាលើការច្នៃប្រឌិតរកភាពល្អឥតខ្ចោះ  សេដ្ឋកិច្ចគឺជាវិទ្យាសាស្រ្តវិជ្ជមាន ·         វាស្វែងរកការពន្យល់ពីបញ្ហា និងរបៀបដោះស្រាយ ·         ក្នុងសម័យទំនើបវាជាវិទ្យាសាស្រ្តវិជ្ជមាន​ក៏ជាវិទ្យាសាស្រ្តដែលកើតជាច្បាប់ផងដែរ ·         អ្នកសេដ្ឋកិច្ចសម័យបច្ចុប្បន្នដោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចមិនគ្រាន់តែក្នុងនាមជាអ្នកសេដ្ឋកិច្ចនោះទេតែគួរជាអ្នកដោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិតៗ ·         សេដ្ឋកិច្ចសុខុមាលភាព និងសេដ្ឋកិច្ចកំណើនមានលក្ខណៈ បទដ្ឋាន ជាង វិជ្ជមាន Normative economic is the economic thought in which one applies moral beliefs , judgment , claiming that an outcome is good or bad .for example, this tax on cigarette will be good because it will reduce smoking. Contrast with positive economics( a branch of economics that concerns the description and explanation of economic phenomena and their causal relationships.)

C.   មែកធាងនៃសេដ្ឋកិច្ច(Subject matter of Economics)

មុខវិជ្ជានៃសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានបែងចែកជាពីរមែកធាងធំៗ (១)សេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូច និង(២)សេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំ

លក្ខណៈនៃសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូច

·         សិក្សាពីឥរិយាបថសេដ្ឋកិច្ចរបស់អង្គភាពសេដ្ឋកិច្ចតូចៗនីមួយៗ

·         សិក្សាពីលក្ខណៈសេដ្ឋកិច្ចនៃទំនិញប្រើប្រាស់នៅក្នុងផ្ទះក្រុមហ៊ុន ឧស្សាហកម្មពីមុខវិជ្ជាសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូច

·         វាត្រួតពិនិត្យថាតើធនធានត្រូវបានលៃលកដោយប្រសិទ្ធភាព និងបញ្ជាក់យ៉ាងពិស្ដានូវលក្ខ័ណលៃលកធនធានដ៏ប្រសើរបំផុតដើម្បីធ្វើឱ្យខ្ពស់បំផុតនៃទិន្នផល និងសុខុមាលភាពសង្គម

·         សេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូចពាក់ព័ន្ធនិងរបៀបដែលអ្នកប្រើប្រាស់នីមួយៗបែងចែកប្រាក់ចំណូលទៅលើផលិតផល និងសេវាកម្មដើម្បីពង្រីកការប្រើប្រាស់

·         ដូច្នេះហើយសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូចទាក់ទងនិងទ្រឹស្ដីនៃតម្លៃផលិតផល កត្តាតម្លៃ និងសុខុមាលភាពសេដ្ឋកិច្ច។

លក្ខណៈនៃសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំ

·         សេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំពាក់ព័ន្ធនិងមុខងារនៃសេដ្ឋកិច្ចទាំងមូល

·         វាស្វែងរកការពន្យល់ពីរបៀបដែលទិន្នផលនៃទំនិញ និងសេវាកម្មសេដ្ឋកិច្ចទាំងអស់ ហើយនិងការប្រើប្រាស់ទាំងអស់ត្រូវបានកំណត់ និងពន្យល់ពីមុខងារក្នុងកំរិតទិន្នផល និងការប្រើប្រាស់

·         វាក៏ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចទាំងមូលដូចជាការប្រើប្រាស់បានពេញលេញ ឬមិនពេញលេញ ផលិតបានពេញលទ្ធភាព ឬក្រោមលទ្ធភាព អត្រារីកចម្រើនទាប ឬខ្ពស់ អតិផរណា ឬបរត្តិផរណា

·         វាជាទ្រឹស្ដីនៃប្រាក់ចំណូលជាតិ កំលាំងពលកម្ម ការប្រើប្រាស់ទាំស្រុង ការសន្សំ និងការវិនិយោគ កម្រិតតម្លៃទូទៅ និងកំណើនសេដ្ឋជាទូទៅ។

D.   ឯករាជភាពរវាងសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូច និងសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំ

·         ការវិភាគនៃសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូច និងសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំគឺជាការបំពេញគ្នាទៅវិញទៅមក

·         វាមិនត្រឹមតែបំពេញឱ្យនោះទេថែមទាំងបង្រ្គប់ឱ្យទៀតផង

·         គោលបំណងរួមនៃទ្រឹស្ដីទាំងពីរគឺដូចគ្នាគឺការបង្កើតឱ្យដល់កម្រិតអតិបរិមានៃសុខុមាលភាពសម្ភារនៃជាតិ

·         ពីទស្សនៈសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតតូច សុខុមាលភាពសម្ភាររបស់ជាតិ និងត្រូវបានបង្កើតឱ្យដល់កម្រិតអតិបរិមាដោយការសម្រេចបាននូវការប្រើប្រាស់ធនធានដ៏ប្រសើរ។

·         ពីទស្សនៈសេដ្ឋកិច្ចខ្នាតធំសុខុមាលភាពសម្ភាររបស់ជាតិ និងត្រូវបានបង្កើតឱ្យដល់កម្រិតអតិបរិមាដោយការសម្រេចបាននូវការប្រើប្រាស់ធនធានផលិតផលសេដ្ឋកិច្ចពេញលេញ។

·         ការសិក្សានៃសេដ្ឋកិច្ចទាំងពីរនេះវាសំខាន់ដូចគ្នាដើម្បីទទួលបាននូវចំណេះដឹងពេញលេញនៃមុខវិជ្ជាសេដ្ឋកិច្ច

·         អ្នកសេដ្ឋកិច្ចសហសម័យមានការពាក់ព័ន្ធជាមួយនិងសេដ្ឋកិច្ចទាំងពីរប្រភេទនេះ។

    C.ធម្មជាតិនៃសេដ្ឋកិច្ច(Nature of Economics)

ធម្មជាតិនៃសេដ្ឋកិច្ចសំដៅលើថាតើសេដ្ឋកិច្ចគឺជាវិទ្យាសាស្រ្ត ឬសីល្បៈ ឬក៏ទាំងពីរ ហើយប្រសិនបើវាជាវិទ្យាសាស្រ្តតើវាជាវិទ្យាសាស្រ្តវិជ្ជមាន ឬវិទ្យាសាស្រ្តបទដ្ឋាន ឬទាំងពីរ

សេដ្ឋកិច្ចគឺជាវិទ្យាសាស្រ្ត

·         យើងជាញឹកញាប់បានបញ្ជាក់ហើយថាវាជាវិទ្យាសាស្រ្ត ហើយវាជាវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមដែលសិក្សាពីសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់មនុស្ស។

·         វាជាអង្គចំណេះដឹងជាប្រព័ន្ធ ព្រោះវាពន្យល់ពីទំនាក់ទំនងរវាងហេតុនិងផលជាមួយនិងអថេរផ្សេងៗទៀតដូចជា តម្លៃ តម្រូវការ ការផ្គត់ផ្គង ការផ្គត់ផ្គងថវិកា ផលិកម្ម ចំណូលជាតិ កំលាំងពលកម្ម   ។ល។

·         ច្បាប់សេដ្ឋកិច្ចដូចជាច្បាប់វិទ្យាសាស្រ្តដទៃទៀត បញ្ជាក់អ្វីនិងកើតឡើងនៅពេលដែលលក្ខ័ណជាក់លាក់ត្រូវបានបំពេញ។

·         នេះជាវិធីសាស្រ្តទាញរកហេតុផលបែបបូរាណដែលទ្រឹស្ដីសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានគេធ្វើអនុមាន ឬសេចក្ដីសន្និដ្ឋានរួមដោយហេតុផលឡូសិច។

·         ច្បាប់នៃតម្រូវការសេដ្ឋកិច្ចបញ្ជាក់ថាការធ្លាក់ចុះក្នុងតម្លៃនៃការប្រើប្រាស់ឬទំនិញផលិតផល និងឈានទៅរកបរិមាណដ៏ច្រើននៃវត្ថុផ្សេងទៀតដែលកំពុងត្រូវបានផ្ដល់ឱ្យជាតម្រូវការ ដូចជាចំណូលរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ តម្លៃនៃទំនិញផ្សេងៗ.....នៅតែដូចដើម។​

សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន

ទោះបីជាមានការឱ្យនិយមន័យផ្សេងៗពីគ្នាយ៉ាងណាក៏ដោយ​ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា​សេដ្ឋកិច្ចពិតជាមានទំនាក់ទំនងឥតដាច់ជាមួយនឹងធម្មជាតិ មនុស្ស សង្គម សហគមន៍ និងការអប់រំ។មនុស្សមានតម្រូវការគ្មានដែនកំណត់ ដូចជាតម្រូវការលើភោគទ្រព្យ តម្រូវការលើសុខុមាលភាព តម្រូវការលើចំណេះដឹងថ្មីៗ និងតម្រូវការក្នុងការតម្រង់ទិសអនាគត់។​ដូច្នេះហើយការប្រើប្រាស់ធនធានដ៏កម្រក្នុងការផលិត ចែកចាយ សម្រាប់ការប្រើប្រាស់ក៏ត្រូវតែមានសិក្សាយល់ដឹងស៊ីជម្រៅផងដែរ។យើងមិនអាចហាមឃាត់ ឬក៏បំពេញបានតាមតម្រូវការរបស់យើងម្នាក់ៗបានទេ ព្រោះតែកង្វះខាត និង បរិមាណ ប៉ុន្ដែយើងអាចបង្រួមគម្លាតនៃតម្រូវការឱ្យទៅជាពីរបានគឺ(១) ត្រូវការឱ្យបានតិច និង(២) ត្រូវការឱ្យបានច្រើន។គ្មានវិធីណាមួយល្អប្រសើរជាងវិធីណាមួយទេ តែអ្នកសេដ្ឋកិច្ចបានកំណត់យករបៀបទី២ គឺតម្រូវការឱ្យច្រើន ។​អ្នកសេដ្ឋកិច្ចបានពន្យល់ថាទំនិញសេដ្ខកិច្ចជាទំនិញដែលដោះដូរទៅវិញទៅមកបាន និងមានប្រយោជន៍ ហើយធនធានដ៍កម្រដែលអាចដោះដូរបាននិងមិនបាត់បង់នោះឡើយ។ឧទាហរណ៏ៈយើងត្រូវការចំណីអាហារច្រើន សំលៀកបំពាក់ ទីជម្រក...ដើម្បីបំពេញសេចកដីត្រូវការខ្លួនយើង ដូច្នេះហើយពង្រីកសេដ្ឋកិច្ចដោយប្រើប្រាសធនធានសម្រាប់ផលិត​ចែកចាយ និងប្រើប្រាស់។រីឯទំនិញដែលមិនអាចដោះដូរបានដូចជា ថាមពលនៃរូបរាងកាយក្នុងការលេងកីឡា ចំណង់ចំណូលចិត្តលើអ្វីមួយ ក្ដីស្រលាញ់នៃក្រុមគ្រួសារ...គឺយើងមិនអាចផលិតបាន ឬក៏ដោះដូរបាននោះទេ។ តែទោះយ៉ាងណាក៏ដោយមនុស្សតែងតែច្របាច់បញ្ជូលគ្នានូវទំនិញសេដ្ឋកិច្ច និងទំនិញមិនសេដ្ឋកិច្ច​ដើម្បីបំពេញនូវតម្រូវការរៀងៗខ្លួន។

II.        ទំនាក់ទំនងរវាងសេដ្ឋកិច្ច សង្គម ​និង ការអប់រំ

A.   ការអប់រំមុនសម័យអាណានិគមន៍បារាំង

ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសដែលកាន់ព្រះពិទ្ធសាសនា និង ព្រាហ្មណ៍សាសនាផង។ដូច្នេះហើយការសិក្សាស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនៃសាសនាទាំងពីរនេះ

នៅសម័យនគរភ្នំ ការសិក្សាបានរីកចម្រើនហើយ តែការសិក្សាទាំងនោះកើតឡើងក្នុងចំណោមព្រះសង្ឃ មិនទាន់កើតឡើងលើប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈនោះទេ។ជាក់ស្ដែង ពិក្ខុ សាមណេរបានទទួលការសិក្សារហូតដល់វិជ្ជាជាន់ខ្ពស់ ចេះវិជ្ជាច្រើនភាសាមានភាសាសាស្រ្តជាដើម​ ។ ព្រះមហាថេរៈសង្ឃបាលបានបកប្រែព្រះត្រៃបិដក និងគម្ពីវិសុទ្ធិមគ្គទៅជាភាសាចិននៅការិយាល័យនគរភ្នំ។

សម័យចេនឡាក៏ជាដំណាក់មួយដែលមានការរីកចម្រើនខ្លាំងផ្នែកវិស័យអប់រំដែរ។មន្រ្តីអ្នកការជាច្រើនបានទទួលការអប់រំរៀនសូត្រអក្សរសាស្រ្តបាលីសំស្រ្កឹតខ្ពង់ខ្ពស់ផងដែរ។ មន្រ្តីម្នាក់ឈ្មោះ សឹង្ហវីរៈ ជាចិត្តកវីឯក ក្នុងរាជ្យព្រះបាទ ឦសានវរ្ម័ន១ គ.ស៦៨១។

មកដល់សម័យមហានគរ ក្នុងរាជ្យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ការសិក្សាឡើងដល់កម្រឹតខ្ពស់បំផុត។គេសង្កេតឃើញមានអ្នកប្រាជ្ញផ្នែក ព្រះពុទ្ធសាសនា ទាំងសាសនាព្រាហ្មណ៍ ខ្លះជាបរោហិត ខ្លះជាព្រះរាជគ្រូជាដើម។នៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់ មានមហាវិទ្យាល័យជាន់ខ្ពស់សម្រាប់ព្រះរាជត្រកូល។ នៅក្នុងវត្តជ័យស្រី(ព្រះខាន់) មានព្រះនាងឥន្រ្តទេវីជាសាកលវិទ្យាធិការ។ នៅក្នុងវត្តរាជវិហារ(វត្តតាព្រហ្ម) មានព្រមហាថេរៈថ្នាក់បណ្ឌិត ១៨អង្គ និងសាស្រ្តាចារ្យមាន២៧៤០អង្គ[3]

សម័យក្រោយនគរគឺនៅគ្រឹស្ដសតវត្យទី១៦ ១៧ និង ១៨ ការសិក្សាមានសភាពរាវស្ដួចបន្តិចម្ដងៗ ស្ទើតែផុតរលត។ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា តែប្រពៃណីសិក្សានៅតែយកបែបព្រាហ្មណ៏សាសនា គឺឪពុកម្ដាយបញ្ជូនកូនឱ្យទៅសិក្សានៅវត្តជាមួយព្រះសង្ឃ។ វិជ្ជាសព្វមុខត្រូវបានបង្រៀននៅក្នុងវត្តអារ៉ាមដូចជា អក្សរសាស្រ្ត គណិតសាស្រ្ត ហោរាសាស្រ្ត ពេទ្យសាស្រ្ត សិល្បសាស្រ្ត យុទ្ធសាស្រ្ត វិស្វកម្មសាស្រ្ត ជាដើម។

នៅសតវត្យទី១៩ ក្នុងរាជព្រះបាទ អង្គដួង ទ្រង់ជាមហាស្ដម្ភដ៏ប្រសើរក្នុងការសិក្សា។ ព្រះអង្គបានចាត់ចែងឱ្យមានការសិក្សាភាសាបាលីនៅក្នុងវត្តធំជាច្រើន។ព្រះអង្គដួងទ្រង់ជាអ្នកប្រាជ្ញ ទ្រង់ជាកវី ទ្រង់ជាបណ្ឌិត ទ្រង់ជាអ្នកនិពន្ធដ៏វិសេស ហើយទ្រង់ក៏ជាសាស្រ្តាចារ្យឯក។ សម័យនោះ ព្រះបរមរាជវាំងឧដុង្គជាសាកលវិទ្យាល័យ ដែលមានព្រះអង្គដួងផ្ទាល់ជាសាកលវិទ្យាធិការ។

សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន

តាមការបង្ហាញពីស្ថានភាពអប់រំពីសម័យនគរភ្នំ រហូតដល់សតវត្យទី១៩ ឃើញថាមានសភាពរីកចម្រើនក្រៃលែងគួរឱ្យកត់សម្គាល់់។កត្តារីកចម្រើននេះអាចនឹងបណ្ដាលមកពីស្ថានភាពនៃស្ថេរភាពនយោបាយនឹងនរ ទោះបធ្វើឱ្យស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋល្អ ដូច្នេះហើយប្រជាពលរដ្ឋមានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើវិស័យអប់រំ។ជាក់ស្ដែងនៅសម័យមហាអង្គរត្រូវបានគេមើលឃើញថាសេដ្ឋកិច្ចឈានដល់ចំណុចកំពូលលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យអប់រំ។

B.   ការអប់រំក្រោយសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង

ក្រោយពីការផ្លាស់រាជធានីពីឧដុង្គមកភ្នំពេញវិញ នៅឆ្នាំ១៨៦៧ ព្រះបាទនរោត្តមបានបង្កើតសាលារៀនមួយសម្រាប់បុត្រាបុត្រី ដែលបង្រៀនភាសាបារាំងដំបូងដោយលោក ការ៉ាម៉ង់។ការសិក្សានាសម័យនោះ ភាគច្រើនដើម្បីបំពេញតម្រូវការការងាររដ្ឋបាលបារាំងតែប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះហើយប្រជាពលរដ្ឋធម្មតាមិនសូវមានឱកាសបានសិក្សានោះទេ។ក្រោយមកនៅឆ្នាំ១៩១១ រដ្ឋបាលបារាំងបានបង្កើតសាលារៀនតាមឃុំ ដោយផ្គត់ផ្គង់ដោយថវិកាឃុំ និងជ្រើសរើសគ្រូដោយលោករ៉េស៊ីដង់ប្រចាំខេត្ត និងអធិការបឋមសិក្សាប្រចាំខេត្ត។​មិនយូរប៉ុន្មាន សាលារៀនតាមឃុំបានប្ដូរទៅជាសាលាបឋមសិក្សាជាន់ដំបូង ដោយទទួលការផ្គត់ផ្គង់ថវិកាពីរដ្ឋ។នៅកម្រឹតបឋមសិក្សាជាន់ដំបូងនេះសិស្សមានសិទ្ធប្រឡងយកវិញ្ញាបត្របញ្ជាក់ពីចំណេះដឹង និងបញ្ចប់ការសិក្សាបីកម្រឹតគឺ កុមារដ្ឋាន(អាយុ៧ឆ្នាំ),បរិវច្ចណដ្ឋាន(អាយុ៨ឆ្នាំ) និង អាទិកដ្ឋាន(អាយុ៩១ឆ្នាំ)។កុមារទាំងពីរភេទមានសិទ្ធប្រឡងត្រូវមានអាយុ១០ឆ្នាំ (សិស្សប្រុស) អាយុ១១ឆ្នាំ(សិស្សស្រី)។សិស្សដែលប្រឡងជាប់ពីសាលាបឋមសិក្សាជាន់ដំបូងគ្រប់ស្រុកត្រូវទៅបន្តការសិក្សានៅសាលា បឋមសិក្សាបំពេញវិជ្ជា។ភូមិសិក្សាបឋមបំពេញវិជ្ជាមានបីថ្នាក់គឺ មជ្ឈិមដ្ឋានទី១ និង២ និង ថ្នាក់ប្រឡងយកវិញ្ញាបនបត្របំពេញវិជ្ជា។បេក្ខជនត្រូវទៅប្រឡងនៅរាជធានីភ្នំពេញទាំងអស់គ្នាដោយមានវិញ្ញាសាពីរប្រភេទគឺ (១)វិញ្ញាសាសរសេរ និង សំណួរផ្ទាល់មាត់។

តាមឋានានុក្រម គ្រឹះស្ថានសិក្សាដែលខ្ពស់ជាងសាលាបឋមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាគឺសាលាបឋមសិក្សាជាន់ខ្ពស់ ដែលមានឈ្មោះដើមពីសាលាអនុវិទ្យាល័យអាណាព្យាបាលដោយព្រះបាទស៊ីសុវត្តិនៅក្នុងឆ្នាំ១៩០៥។ អនុវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្តិត្រូវបានទទួលនាមជាវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្តតាំងពីឆ្នាំ១៩៣៥ ដោយមានត្រឹមតែថ្នាក់ទី២ និងថ្នាក់ទី១។ភូមិសិក្សា មធ្យមភូមិ ឬទុតីយភូមិ គឺជាឈ្មោះតែមួយត្រូវបានរៀបចំយ៉ាងពេញលេញនិងត្រឹមត្រូវនៅឆ្នាំ ១៩៤២។ នៅឆ្នាំ១៩៤៨ គ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សាវិទ្យាស្ថានជាតិ បានបើកទ្វារ ដោយបង្រៀនយុត្តិធម្មសាស្រ្ត នយោបាយ និងសេដសាស្រ្ត។

C.   ការសិក្សាក្រោយថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា ១៩៧៩ មកដល់ដំណាច់ឆ្នាំ១៩៩៨ និង ១៩៩៩

ក្នុងរយះពេល ៣ឆ្នាំ ៨​ខែ ២០ថ្ងៃ​ក្នុងរបបឃោឃៅ និងព្រៃផ្សៃប៉ុល ពត ការសិក្សាគឺជាការសិក្សាដែលយកនង្គល រនាស់ ចប ជាដងប៉ាការ ដើម្បីប្រឡងយកសញ្ញាបត្រឃើញ។គ្រូបង្រៀន បញ្ញវន្ត អ្នកចេះដឹងត្រូវរស់ដោយការលាក់ប្រវត្តិ និងបំពេញការងារដ៏ក្ដៅគគុក។តែក្រោយថ្ងៃរំដោះ ០៧ កមរា ១៩៧៩ រដ្ឋាភិបាលថ្មីត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញដោយប្រមូលយកអតិតសិស្សសាលាបឋម អនុវិទ្យាល័យ វិទ្យាល័យឱ្យមកបម្រើការនៅតាមមន្ទីរ ក្រសួងនានា។ ថ្ងៃទី២៤ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៩ បវេសនកាលឆ្នាំសិក្សាថ្មីបានចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅប្រទេសកម្ពុជា។ពេលនោះគេសង្កេតឃើញថាមានការកំណែទម្រង់ជាច្រើនដូចជា

·         ប្រព័ន្ធសិក្សាចំណេះទូទៅ ពី១០ ទៅ១១ ឆ្នាំ ទៅជា១២ ទៅ១២ឆ្នាំ

·         ការកែប្រែកម្មវិធីសិក្សាថ្មី

·         ការនិពន្ធ និងបោះពុម្ពសៀវភៅសិក្សាគោល

·         កិច្ចសហប្រតិ្តការជាមួយអង្គការអន្តរជាតិ

សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន

ក្រោយការកាន់កាប់របស់អាណាព្យាបាលបារាំង បាននាំការអប់រំធ្លាក់ចុះជាបណ្ដើរៗ ដោយវិបត្តិជាច្រើនបានកើតមានបង្កដោយអាណាព្យាបាលឃោឃៅ។ការអប់រំទទួលបានចំពោះតែពូជពង្សស្ដេច មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ ការអប់រំមិនផ្ដល់យ៉ាងទូលំទូលាយដល់ប្រជាជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈឡើយ។ ជាពិសេសការអប់រំទាំងនោះធ្វើឡើងដើម្បីតែបំពេញតម្រូវការជាប្រយោជន៏របស់បារាំងតែប៉ុណ្ណោះ។ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនាពេលនោះមានដុនដាបទៅៗតាមរយះការដាក់ព័ន្ធអាកររបស់ពួកបារាំង។

មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះការអស្ថេរភាពផ្នែកនយោបាយ បង្កឱ្យប្រទេសជាតិទាំងមូលធ្លាក់ចូលក្នុងភ្លើងសង្រ្គាមដែលធ្វើប្រទេសឈានដល់ចំណុចសូន្យលើគ្រប់វិស័យ។នៅសម័យប៉ុល ពត ពលរដ្ឋឈប់គិតពីការចេះអានអក្សរ គណនាអ្វីទៀតហើយ គិតតែប្រឹងធ្វើខ្លួនឱ្យល្អកុំឱ្យមានការចោទប្រកាន់យកទៅសំលាប់ និងវិធីបំពេញក្រពះខ្លួនឯងតែប៉ុណ្ណោះ។

III.        គោលដៅនៃការអប់រំសតវត្យទី២១

ក្រោយសន្ដិភាពរយះពេល២០ឆ្នាំចុងក្រោយ ភាពនឹងនរនៃនយោបាយ ការរីកចម្រើននៃសេដ្ឋកិច្ច ធ្វើឱ្យមានកំណើននៃការវិនិយោគបរទេសលើវិស័យអប់រំ។គោលដៅនៃការអប់រំគឺជាការផលិតពលរដ្ឋពេញលេញមួយឈរលើលក្ខណៈទ្រឹស្ដីចិត្តវិទ្យាទាំង៤គឺ ភាពពេញលេញខាងផ្នែករាងកាយ ភាពពេញលេញផ្នែកប្រាជ្ញាស្មារតី ភាពពេញលេញផ្នែកសតិអារម្មណ៏ និងភាពពេញលេញផ្នែកទំនាក់ទំនងក្នុងសង្គម។

តាមចក្ខុវិស័យថ្មីរបស់វិស័យអប់រំឆ្នាំ២០៣០​ បានលើកឡើងថា” ធានាឱ្យបាននូវការអប់រំប្រកបដោយគុណ បរិយាប័ន្ន សមធម៌ រួមទាំងលើកកម្ពស់ឱកាសសិក្សាពេញមួយជីវិតសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា។[4]”ការអប់រំត្រូវរុញធនធានមនុស្សឱ្យសិក្សាដល់កម្រឹត Master និង Dr. ព្រោះទាល់តែធនាធានមានចំណេះដឹងខ្ពស់ទើបឆ្លើយតបតាមតម្រូវការទីផ្សារ។ផ្អែកលើផែនការយុទ្ធសាស្រ្តដំណាក់កាលទី៣(២០១៤-២០១៨) និងយុទ្ធសាស្រ្តចតុកោណដំណាក់កាលទី៤(២០១៨-២០២៣) ស្របទៅនឹងសេចក្ដីព្រាងផែនការយុទ្ធសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ ២០១៩-២០២៣ ត្រូវអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សដែលមានសមត្ថភាព និងគុណភាពខ្ពស់ ដើម្បីគាំទ្រដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងភាពប្រកួតប្រជេងរបស់ប្រទេស។[5]

យុទ្ធសាស្រ្តចតុកោណដំណាក់កាលទី៤ បែងចែកជា៤ចតុកោណ

ចតុកោណទី១៖ការអភិវឌ្ឍន៍ធនាធានមនុស្ស

ü  ពង្រឹងគុណភាពវិស័យអប់រំ​ វិទ្យាសាស្រ្ត និងបច្ចេកវិទ្យា

ü  បណ្ដុះបណ្ដាលជំនាញបច្ចេកទេស

ü  ការលើកម្ពស់សេវាសុខភាពសាធារណៈ និងអាហារូបត្ថម្ភ

ü  ពង្រឹងសមភាពយេនឌ័រ និងការគាំពារសង្គម

ចតុកោណទី២៖ការធ្វើពិធិកកម្មសេដ្ឋកិច្ច

ü  ការកែលម្អប្រព័ន្ធឡូជីស្ទិក ការលើកកំពស់ ការផ្សារភ្ជាប់ផ្នែកដឹកជញ្ជូន ថាមពល និង ឌីជីថល

ü  ការអភិវឌ្ឍន៍កំណើនសេដ្ឋកិច្ចគន្លិះ និងថ្មីៗ

ü  ការរៀបចំខ្លួនសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល និងឆ្លើយតបទៅនិងបដិវត្តិឧស្សាហកម្មឌីជីថលទី៤

ü  ការជំរុញការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យហិរញ្ញវត្ថុ និងធនាគារ

ចតុកោណទី៣៖ការអភិវឌ្ឍវិស័យឯកជន និងការងារ

ü  អភិវឌ្ឍទីផ្សារការងារ

ü  ការលើស្ទួសហគ្រាសធនតូច ធនធំ និសហគ្រិនភាព

ü  ការរៀបចំ និងអនុវត្តភាពជាដៃគូរវាងវិស័យសាធារណៈ និង វិស័យឯកជន

ü  ការពង្រឹងការប្រកួតប្រជែង

ចតុកោណទី៤៖ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរកាល និង បរិយាប័ន្ន

ü  ការលើកស្ទួយវិស័យកសិកម្ម និងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ

ü  ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ និងវប្បធម៌មប្រកបដោយចីរភាព

ü  ការពង្រឹងការគ្រប់គ្រងនគររូបនីយកម្ម

ü  ការធានាចីរភាពបរិស្ថាន ​និងការរៀបចំខ្លួនឆ្លើយតបនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ

A.   ស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុវិនិយោគលើវិស័យអប់រំនៅកម្ពុជា

ü  នៅឆ្នាំ២០១៦ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាបានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយចំនួន២គឺ

ទី១៖ធានាលទ្ធភាពទទួលបានការអប់រំប្រកបដោយសមធម៌

ទី២៖លើកម្ពស់គុណភាព និងភាពឆ្លើយតប

ដើម្បីសម្រេចគោលបំណងគោលនយោបាយខាងលើ ក្រសួងបានរៀបចំកម្មវិធីចំនួន៥គឺ៖

១.ការអភិវឌ្ឍការអប់រំក្នុងប្រព័ន្ធ ក្រៅប្រព័ន្ធ និងមិនផ្លូវការ

២.ការអភិវឌ្ឍឧត្តមសិក្សា និងការស្រាវជ្រាវ

៣.ការអភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំកាយ និងកីឡា

៤.ការអភិវឌ្ឍជំនាញបច្ចេកទេស និងជំនាញទន់សម្រាប់យុវជន

៥.ការគាំទ្រសេវាអប់រំ និងអភិបាលកិច្ចល្អ

សរុបថវិកាគម្រោងចំណាយលើវិស័យអប់រំក្នុងឆ្នាំ២០១៦ គឺ ២​០២៩​​ ៨៩៧​ លានរៀល[6]

ü  ឆ្នាំ២០១៧[7] ក្រសួងនៅបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយឆ្នាំ២០១៦ ដដែល ដោយគម្រោងចំណាយគឺ២៣៨៣ ៦៧៣ លានរៀល

ü  ឆ្នាំ២០១៨ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាបានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយចំនួន២ថ្មីគឺ

ទី១៖ធានាឱ្យការអប់រំមានគុណភាពប្រកបដោយសមធម៌ និងបរិយាប័ន្ន និងលើកកម្ពស់ឱកាសក្នុងការសិក្សាពេញមួយជីវិតសម្រាប់ទាំអស់គ្នា។

ទី២៖ធានាភាពសក្កិសិទ្ធនៃភាពជាអ្នកដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងរបស់មន្រ្តីគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់

ដើម្បីសម្រេចគោលបំណងគោលនយោបាយខាងលើ ក្រសួងបានរៀបចំកម្មវិធីចំនួន៥ដដែលគឺ៖

១.ការអភិវឌ្ឍការអប់រំក្នុងប្រព័ន្ធ ក្រៅប្រព័ន្ធ និងមិនផ្លូវការ

២.ការអភិវឌ្ឍឧត្តមសិក្សា និងការស្រាវជ្រាវ

៣.ការអភិវឌ្ឍវិស័យអប់រំកាយ និងកីឡា

៤.ការអភិវឌ្ឍជំនាញបច្ចេកទេស និងជំនាញទន់សម្រាប់យុវជន

៥.ការគាំទ្រសេវាអប់រំ និងអភិបាលកិច្ចល្អ

សរុបថវិកាគម្រោងចំណាយលើវិស័យអប់រំក្នុងឆ្នាំ២០១៨ គឺ ២​៧០៥​​ ៤៥៧​ លានរៀល[8]

ü  ឆ្នាំ២០១៩ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ក៏នៅតែបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយ និងកម្មវិធីចាស់របស់ឆ្នាំ ២០១៨ ដដែល ប៉ុន្ដែគម្រោងនៃការចំណាយថវិកាគឺ ២៩៤៩ ៦០៤ លានរៀល[9]

សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន

នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩ គម្រោងថវិការ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ផ្ដោតលើ គោលនយោបាយជាអាទិភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដូចជាៈ ការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស ការកសាងហេដ្ឋារចនា សម្ព័ន្ធរូបវន្ត ការបញ្ចុះថ្លៃអគ្គីសនី និងទឹកស្អាត ការជួសជុលនិងថែទាំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្តដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារទឹកជំនន់ ការធ្វើពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច ការពង្រីកវិសាលភាព និងពង្រឹងគុណភាពនៃសេវាសាធារណៈគ្រប់ប្រភេទ ជាពិសេសសេវាអប់រំ សេវាសុខាភិបាល សេវាយុត្តិធម៌ និងសេវាមូលដ្ឋានចាំបាច់ដទៃទៀត និងការពង្រឹងសមត្ថភាពស្ថាប័ន ទាំងនៅថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ ព្រមទាំងការអនុវត្តរបបគាំពារសង្គម ដោយឈរលើគោលការប្រសិទ្ធភាព ទាំងក្នុងកម្រិតវិភាជន៍ និក្នុងកម្រឹតប្រតិបត្តិការ និងបច្ចេកទេស។

IV.        មូលដ្ឋានគ្រឹះសេដ្ឋកិច្ចក្នុងវិស័យអប់រំ

A.   ការព្យាករណ៏នៃការចំណាយធនធានហិរញ្ញវត្ថុចន្លោះឆ្នាំ២០១៧-២០៣០

ការប៉ាន់ស្មានការចំណាយលើវិស័យអប់រំ នៅកម្ពុជាឆ្នាំ២០៣០ ត្រូវបានគណនាតាមចំណោលប្រជាជន និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចចាប់ពីឆ្នាំ២០១៦ ដល់ ២០៣០។តាមការព្យាករណ៏របស់មូលនិធិរូបិវត្ថុអន្តរជាតិកំណើន ផ.ស.ស​របស់កម្ពុជា នងនៅបន្តចន្លោះពី៧ភាគរយ ទៅ៨ភាគរយពីឆ្នាំ២០១៦ ដល់ ២០៣០ ដូច្នេះការវិភាជន៍ថវិកាលើវិស័យអប់រំគិតជាភាគរយនៃ ផ.ស.ស និងបន្តកើនឡើងបន្តិចម្ដងៗ ពី២.៣%នៅឆ្នាំ២០១៦ ដល់៤.៥% នៅឆ្នាំ២០៣០។ដូចគ្នាដែរ ការចំណាយលើវិស័យអប់រំគិតជាភាគរយនៃចំណាយសរុបរបស់រដ្ឋាភិបាលនិងកើនឡើងពី១៨,៣ ភាគរយនៅឆ្នាំ២០១៦ ដល់២០ ភាគរយនៅឆ្នាំ២០៣០។នៅឆ្នាំ២០១៦ ការចំណាយធនធានហិរញ្ញវត្ថុនៅក្នុងវិស័យអប់រំប្រមាណជា៧៦៤ ​លានដុល្លាអាមេរិក ដែលបរិមាណនេះនិងកើនឡើងដល់ ១២៨៥ លានដុល្លាអាមេរិកនៅឆ្នាំ២០២៣ និង១៧២៧ លានដុល្លាសហរដ្ឋអាមេរិកនៅឆ្នាំ២០៣០។^[10]

B.   គោលការណ៍ផ្ដល់មូលនិធិដំណើរការសាលារៀនសាធារណៈ

មូលនិធិដំណើរការសាលារៀនត្រូវបានផ្ដល់ជូនជាប្រាករៀល និងត្រូវបែងចែកផ្នែកតាមឆ្នាំសារពើពន្ធ(ឆ្នាំថវិកា) ដែលមានរយះពេល ១២ ខែដោយគិតចាប់ពីថ្ងៃទី០១ខែមករា ដល់ថ្ងៃទី៣១​ខែធ្នូនៃឆ្នាំនីមួយៗ[11]

រូបមន្ដនៃការរៀបចំថវិកា

ថវិការដ្ឋ៖​ ត្រូវបានផ្ដល់ជូនតាននិយាមដែលមានចែងក្នុងប្រកាសអន្តរក្រសួងរវាងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ និងក្រសួងអប់រំយុវជន និងកីឡា ស្ដីពីគោលការចំណាយសម្រាប់អនុវត្តថវិកាកម្មវិធីនៅក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា។

ថវិការដៃគូ៖ ដៃគូរអភិវឌ្ឍន៍ចូលរួមជួយសាលារៀនសាធារណៈតាមរយះមូលនិធិដំណើរការសាលារៀន ត្រូវរៀបចំរូបមន្ដថវិកាដាច់ដោយឡែក ឬយកតាមរូបមន្តថវិការដ្ឋដោយមានការឯកភាពពីក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា។

ថវិកាសហគមន៍៖ គណៈគ្រប់គ្រងសាលានៅតាមមូលដ្ឋាន ត្រូវធ្វើការអំពាវនាវ ផ្សព្វផ្សាយដល់សហគមន៍ សមាគមន៍មាតាបិតា សប្បុរសជនបង្កើតកម្មវិធីនានាដើម្បីទទួលបានចំណូលក្នុងសាលារៀន។

ថវិកាផ្សេងៗ៖ សាលារៀនអាចរកចំណូលបានពីផាស៊ីកង់ ម៉ូតូ ផលិតផលស្នាដៃសិស្ស អាហារដ្ឋាន។

C.   ឯករាជភាពនៃធនធានហិរញ្ញវត្ថុសាលារៀន

តាមរបាយការចំណាយថវិកាលើវិស័យអប់រំរបស់នាយកដ្ឋានថវិកានីយកម្ម នៃអគ្គនាយកដ្ឋានថវិការបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច​និងហិរញ្ញវត្ថុរយះពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះឃើញថា ថវិកាដែលរដ្ឋបានទម្លាក់ទៅក្រសួងអប់រំមានចំនួនតិចតួច និងស្ទួចស្ដើងក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ និងពង្រឹងគុណភាពអប់រំឱ្យបានល្អប្រសើរខ្លាំងណាស់។លើសពីនេះទៅទៀតភាពមិនឯករាជក្នុងការប្រើប្រាស់ថវិការវាងថ្នាក់ថ្នាក់ក្រោម និងថ្នាក់លើគ្រប់កម្រឹតធ្វើឱ្យការអនុវត្តការងារមិនមានប្រសិទ្ធភាព។ឧ.កម្រឹតសាលារៀន និងមិនមានសកម្មភាពណាមួយនោះឡើយ ប្រសិនបើថវិកាមិនទាន់ទម្លាក់ដល់សាលា។

សាលាសាធារណៈដែលអាចរកចំណូលដោយខ្លួនឯងបាន និងមានស័្វយគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុ និងឯករាជភាពក្នុងការរៀបចំផែនការសកម្មភាពអភិវឌ្ឍន៍បានល្អប្រសើរ។ ជាក់ស្ដែងដូចជាសាលាជំនាន់ថ្មី ដែលមានការរួមធនធានហិរញ្ញវត្ថុពីរាជរដ្ឋាភិបាល និងសមាគមន៍មាតាបិតាសិស្ស។សាលរៀនជំនាន់ថ្មីមានគោលនយោបាយច្បាស់លាស់ក្នុងការស្វះស្វែងរកការផ្គត់ផ្គង់ហិរញ្ញវត្ថុដូចខាងក្រោម[12]

v  សាលារៀនជំនាន់ថ្មីអាចទទួលបានធនធានហិរញ្ញវត្ថុពីប្រភពជាច្រើនរួមទាំងហិរញ្ញប្បទានដោយផ្ទាល់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដៃគូរអភិវឌ្ឍន៍ អង្គការអន្តរជាតិ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាស្ថាប័ន និងមូលនិធិឯកជន។

v  សាលារៀនជំនាន់ថ្មីអាចធ្វើការចរចារដោយផ្ទាល់ជាមួយការចែករំលែកដោយស្មគ្រចិតរបស់មាតាបិតាសិស្សបន្ទាប់ពីរយះពេលបីឆ្នាំនៃការអនុវត្តផ្អែកលើលក្ខ័ណការទទួលស្គាល់គុណភាពអប់រំរបស់ពួកគេ។

v  ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា និងរៀបចំ មូលនិធិសមធម៌សង្គមដើម្បីធានាថាការចរចារជាមួយឪពុកម្ដាយសម្រាប់ការចែករំលែកមិនផ្ដល់ផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់គ្រួសារក្រីក្រនោះទេ

v  សាលារៀនជំនាន់ថ្មីអាចថែមទាំងបង្កើតប្រាក់ចំណូលផ្ទាល់ខ្លួនតាមរយះការជួលកុងទីន មូលនិធិអំណាយទាន និងទម្រង់បែបបទរកចំណូលក្នុងស្រុកផ្សេងទៀតដើម្បីធានានិរន្តភាព

v  សាលារៀនជំនាន់ថ្មីនិងរៀបចំគម្រោងវិនិយោគរៀងរាល់ឆ្នាំដើម្បីធានា និងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវស្ដង់ដារ។

សូមអរគុណ!!!

 

---

[1] សៀវភៅសេដ្ឋកិច្ចវិទ្យា ថ្នាក់ទី១១ បោះពុម្ភឆ្នាំ២០១៦ ទំ.១១

[2] Foundation of Economics and Management, Institute of Cost Accountant of India,2014,p.12

[3] សៀវភៅប្រវត្តិនៃការអប់រំ បឋម និងមធ្យម នៅកម្ពុជា និពន្ធដោយលោក យ៉ង ធី និង ស៊ន សំណាង ឆ្នាំ ១៩៩៩

[4] សៀវភៅឆ្ពោះទៅរកឆ្នាំ២០៣០ ចក្ខុវិស័យថ្មីនៃវិស័យអប់រំ របស់ក្រសួងអប់រំ ឆ្នាំ ២០១៥

[5] សៀវភៅ ផែនទីបង្ហាញផ្លូវ ការអប់រំកម្ពុជាឆ្នាំ២០៣០ គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី៤ ឆ្នាំ២០១៩ ទំព័រទី១៦

[6] សៀវភៅថវិការសង្ខេប ឆ្នាំ២០១៦របស់នាយកដ្ឋានថវិកានីយកម្ម នៃអគ្គនាយកដ្ឋានថវិកា របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ទំ.១៦

[7] សៀវភៅថវិការសង្ខេប ឆ្នាំ២០១៧ របស់នាយកដ្ឋានថវិកានីយកម្ម នៃអគ្គនាយកដ្ឋានថវិកា របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ទំ.១៥

[8] សៀវភៅថវិការសង្ខេប ឆ្នាំ២០១៨ របស់នាយកដ្ឋានថវិកានីយកម្ម នៃអគ្គនាយកដ្ឋានថវិកា របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ទំ.១៩

[9] សៀវភៅថវិការសង្ខេប ឆ្នាំ២០១៩ របស់នាយកដ្ឋានថវិកានីយកម្ម នៃអគ្គនាយកដ្ឋានថវិកា របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ទំ.២០

[10] សៀវភៅ គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពទី៤ ឆ្នាំ២០១៩

[11] សៀវភៅ គោលការណ៏ណែនាំ ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងមូលនិធិដំណើរការសាលារៀនសាធារណៈ ឆ្នាំ ២០១៨

[12] សៀវភៅ គោលនយោបាយសាលារៀនជំនាន់ថ្មី ឆ្នាំ ២០១៦